Στην επιστημονική κοινότητα, υπάρχει έντονη η πεποίθηση ότι οι διπλές τυφλές μελέτες είναι η μόνη βάσιμη απόδειξη της αποτελεσματικότητας μιας θεραπευτικής μεθόδου. Αυτές είναι κι η βασική απαίτηση όταν εισάγονται καινούργια φάρμακα. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι μόνο αυτή η μέθοδος έρευνας μπορεί να δώσει έγκυρα και χρήσιμα αποτελέσματα. Παραταύτα, υπάρχουν και άλλες μέθοδοι έρευνας, οι οποίες είναι εξίσου αναγνωρισμένες επιστημονικά. Οι διπλές τυφλές μελέτες σπάνια διεξάγονται μέσα στα πανεπιστήμια. Τα περισσότερα διδακτορικά και μεταδιδακτορικά είναι μελέτες κοόρτης ή μελέτες ελέγχου περιστατικών, διαμήκεις μελέτες, μελέτες που εμπεριέχουν πειράματα σε ζώα και μηχανικά μοντέλα. Μάλιστα χωρίς αυτές τις βασικές, σε θεμέλιο επίπεδο, έρευνες νέα φάρμακα και μέθοδοι θεραπείας πιθανόν να μην είχαν αναπτυχθεί.
Γιατί είναι αυτές οι διπλές τυφλές μελέτες τόσο αξιόπιστες για τον επιστημονικό κόσμο και γιατί δεν υπάρχουν τέτοιες μελέτες για το βιοσυντονισμό;
Αν ένας θεραπευτής αναφέρει ότι η μέθοδος του έδωσε θετικό αποτέλεσμα σε έναν ή περισσότερους ασθενείς, οι κριτικοί τείνουν να το αποδώσουν σε τυχαίο γεγονός, φαινόμενο ψευδοφάρμακου, αυθόρμητη ανάρρωση ή λάθος διάγνωση. Ακόμα, όταν έχει χρησιμοποιηθεί ένα φάρμακο ή μια μέθοδος με επιτυχία σε έναν ασθενή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν η βελτίωση οφείλεται στη θεραπευτική αυτή παρέμβαση ή αν ο ασθενής θα είχε θεραπευτεί και χωρίς καμιά βοήθεια.
Οι ασθενείς συχνά θεραπεύονται αυθόρμητα χωρίς ιατρικές παρεμβάσεις. Αν όμως η ίαση παρατηρείται επανηλειμμένα σε μεγάλο αριθμό ασθενών μετά από μια αγωγή και σε παθήσεις όπου η αυθόρμητη ανάρρωση σπάνια συμβαίνει, τότε ακόμα και οι πιο επίμονοι κριτικοί δυσκολεύονται να δώσουν εξήγηση. Πολύ συχνά υποστηρίζουν ότι η αρχική διάγνωση (που συνήθως γίνεται από τον ίδιο θεραπευτή) ήταν λανθασμένη γιατί διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να εξηγήσουν την βελτίωση.
Ας δούμε και το ξακουστό φαινόμενο του ψευδοφάρμακου (placebo effect: από τη λατινική ρίζα placebo = ευχαριστώ). Άλλωστε «Η πίστη μπορεί να μετακινήσει βουνά» και είναι γεγονός ότι το μυαλό ελέγχει τις περισσότερες σωματικές λειτουργίες. Στατιστικά, οι ασθενείς που ακράδαντα πιστεύουν στην ανάρρωσή τους, στο θεραπευτή και το φάρμακο ή τη θεραπεία θεραπεύονται πολύ πιο συχνά σε σχέση με αυτούς που είναι πιο συγκρατημένοι. Επιπλέον αν ο γιατρός ή ο θεραπευτής επίσης πιστεύουν ακράδαντα στην αγωγή και το μεταφέρουν αυτό στον ασθενή, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, αυτή αποδίδει καλύτερα.
Συγκεκριμένα, στην περίπτωση των χρόνιων παθήσεων το 30% με 50% των ασθενών αναρρώνουν ή τουλάχιστον τα συμπτώματά τους βελτιώνονται από τη λήψη χαπιών που περιέχουν απλά ζάχαρη ή αλατούχο διάλυμα χωρίς καμιά φαρμακευτική επίδραση. Άρα το αποτέλεσμα έγκειται σε θέματα πίστης και τελετουργίας. Για τους πρωτόγονους ανθρώπους η τελετουργία συμπεριλάμβανε τύμπανα και προσευχές, στη σημερινή εποχή συμπεριλαμβάνει χάπια, ενέσεις, εγχύσεις ή θεραπευτικές συσκευές.
Αν λιγότερο από το 50% των ασθενών αναρρώσει ως αποτέλεσμα χρήσης ενός συγκεκριμένου φαρμάκου, αμφισβητείται αν αυτό το φάρμακο είναι πράγματι αποτελεσματικό. Και για αυτόν ακριβώς το λόγο σχεδιάστηκαν οι διπλές τυφλές μελέτες. Ο σκοπός είναι να αποκλειστεί το φαινόμενο του ψευδοφαρμάκου, η τυχαία και αυθόρμητη ανάρρωση και να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα μιας ουσίας ή μιας μεθόδου όσο πιο αντικειμενικά είναι δυνατό. Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο στον τομέα της ιατρικής όπου δεν είναι εύκολο να βρεθούν πολυάριθμοι ασθενείς με τις ίδιες περιστάσεις. Ακόμα και αυτοί που έχουν την ίδια κλινική κατάσταση συχνά διαφέρουν αρκετά στις υπόλοιπες παραμέτρους όπως η ηλικία, το φύλο, ο σωματότυπος, οι δευτερεύουσες παθήσεις, η επιπλέον φαρμακευτική αγωγή, κ.α.
Οι διπλές τυφλές μελέτες αναλυτικά.
Απαιτείται μεγάλος αριθμός ασθενών (από εκατό έως αρκετές χιλιάδες) με μια αδιαμφισβήτητη διάγνωση, η οποία έχει καθοριστεί με συμβατικές ιατρικές μεθόδους. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε να κάνουμε με υπερταστικούς ασθενείς και ότι διερευνάται η αποτελεσματικότητα ενός καινούργιου αντι-υπερτασικού παράγοντα. Οι ασθενείς χωρίζονται σε δύο ομάδες. Οι μισοί δέχονται το σωστό φάρμακο (verum), ενώ οι άλλοι μισοί λαμβάνουν το ψευδοφάρμακο (placebo), το οποίο έχει ακριβώς την ίδια μορφή με το κανονικό. Ο διαχωρισμός των ασθενών γίνεται τυχαία. Στην περίπτωση που μόνο ο ασθενής δεν γνωρίζει πιο φάρμακο του χορηγείται πρόκειται για μια μονή τυφλή μελέτη. Αν και ο γιατρός δεν γνωρίζει τι χορηγεί, τότε πρόκειται για μια διπλή τυφλή μελέτη. Στο τέλος της προκαθορισμένης περιόδου, η μείωση της αρτηριακής πίεσης εκτιμάται και συγκρίνεται μεταξύ των δύο ομάδων. Η πίεση σε πολλούς ασθενείς της ομάδας με το ψευδοφάρμακο θα έχει επίσης υποχωρήσει και μάλιστα αρκετοί θα έχουν δηλώσει και παρενέργειες. Μόνο εάν η πίεση σε αρκετά περισσότερους ασθενείς (στατιστικά σημαντικός αριθμός) της ομάδας με το πραγματικό φάρμακο έχει σημαντικά υποχωρήσει, αποδεικνύεται η αποτελεματικότητα του νέου φαρμάκου. Όσο μεγαλύτερος ο αριθμός των ασθενών στις δύο ομάδες, τόσο πιο αδιάσειστο το αποτέλεσμα από στατιστικής πλευράς.
Πολλοί επιστήμονες απαιτούν αυτόν τον τύπο απόδειξης της αποτελεσματικότητας όχι μόνο για τα συμβατικά φάρμακα αλλά και για τα φυσικοπαθητικά σκευάσματα και τις εναλλακτικές θεραπείες. Και εδώ γίνεται έκδηλο το πρόβλημα για τις φυσικές μεθόδους. Γιατί ενώ τα φάρμακα της συμβατικής ιατρικής χορηγούνται βάση της διάγνωσης (όλοι οι υπερτασικοί συμμετέχοντες στην ομάδα μελέτης παίρνουν το ίδιο αντι-υπερτασικό φάρμακο), η θεραπεία στις περισσότερες φυσικοπαθητικές μεθόδους είναι εξατομικευμένη.
Στην κλασσική ομοιοπαθητική κάθε άτομο με υπέρταση θα πάρει διαφορετικό φάρμακο βάση της ιδιοσυγκρασίας του και των άλλων περιστάσεων των συμπτωμάτων του. Στο βελονισμό τα σημεία στα οποία θα εισέρθουν βελόνες επιλέγονται βάση της ιδιοσυγκρασίας και των συνοδευτικών συμπτωμάτων.
Στο βιοσυντονισμό, όταν οι ασθενείς έχουν επηρεαστεί από πολλαπλούς παράγοντες, τα προγράμματα που θα χρησιμοποιηθούν επιλέγονται βάση μιας ενεργειακής μεθόδου διάγνωσης. Η θεραπεία είναι πάντα εξατομικευμένη και κανένας θεραπευτής, που εργάζεται στο δικό του ιατρείο δεν χρησιμοποιεί τη μέθοδο της θεραπείας με ψευδοφάρμακο. Υπό τέτοιες συνθήκες θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο μια μονή τυφλή μελέτη. Η διπλή τυφλή μελέτη, όπου ούτε και ο θεραπευτής γνωρίζει αν χορηγεί αποτελεσματική θεραπεία, είναι πρακτικά αδύνατη.
Ωστόσο, έχουν υπάρξει και κάποιες εξελίξεις στο στρατόπεδο των φυσικοπαθητικών μεθόδων. Υπάρχουν πλέον διαθέσιμες διπλές τυφλές μελέτες, οι οποίες αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα σύνθετων ομοιοπαθητικών σκευασμάτων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν βάση διάγνωσης. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει δημοσιευθεί ένας αριθμός μετα-αναλύσεων, στις οποίες συγκρίνονται και αξιολογούνται διάφορες ομοιοπαθητικές έρευνες. Μερικές από αυτές τις έρευνες απέδειξαν ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα είναι πιο αποτελεσματικά από το ψευδοφάρμακο, ενώ σε άλλες δεν μπόρεσαν να αποδείξουν ουσιαστική διαφορά. Οι συγγραφείς πάντα κατηγορούν αυτούς στην αντίθετη παράταξη για παρατυπίες στην επιλογή των ερευνών. Δεν φαίνεται να υπάρχει μια αποδεκτή επιστημονική λύση προς το παρόν.
Μεταξύ του 2001 και του 2005 διεξήχθει μια μελέτη σχετικά με την αποτελεσματικότητα του βελονισμού. Η έρευνα, στην οποία συμμετείχαν πολλά κέντρα βελονισμού και συμπεριλάμβανε πάνω από 50.000 ασθενείς, έγινε με την πρωτοβουλία και την οικονομική υποστήριξη ασφαλιστικών ταμείων. Στατιστικά σημαντική βελτίωση, ισοδύναμη με την ομάδα ασθενών που ακολούθησαν φαρμακευτική αγωγή, βρέθηκε για τις ενδείξεις της οσφυαλγίας και της αρθρίτιδας του γονάτου. Ως εκ τούτου, αυτές οι ενδείξεις συμπεριλήφθησαν σε αυτές που δικαιούνται κάλυψης από τους ασφαλιστικούς φορείς. Μερικοί βελονιστές έκαναν και μια μονή τυφλή μελέτη με ψευδο-βελονισμό, όπου έβαζαν βελόνες σε σημεία που δεν είχαν σχέση με τα παραδοσιακά σημεία βελονισμού. Δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά σε σύγκριση με την ομάδα των ασθενών που είχαν δεχθεί βελονισμό στα σωστά σημεία. Τέθηκε υπό συζήτηση αν άλλα σημεία, διαφορετικά από αυτά των κλασσικών μεσημβρινών, θα μπορούσαν να είναι εξίσου αποτελεσματικά.
Στον τομέα του βιοσυντονισμού οι επιστημονικές έρευνες διεξάγονται σε εργαστήρια, ινστιτούτα έρευνας, ιατρεία ή σε πανεπιστήμια. Τα πανεπιστήμια στην Γερμανία εκπροσωπούν την ανώτατη επιστημονική αυθεντία. Οι σχετικές επιτροπές που απαρτίζονται από καθηγητές και ερευνητές προσδιορίζουν την «ισχύουσα κατάσταση της επιστημονικής γνώσης» κατά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
Οι εκτιμήσεις των ειδικών που διεξάγονται στα πανεπιστήμια συνήθως σχηματίζουν τη βάση για τις αποφάσεις νομικών διαμαχών στα ανώτερα δικαστήρια. Ως εκ τούτου, έχουν μεγάλη ευθύνη προς το κοινό.
Θα νόμιζε κανείς ότι τα πανεπιστήμια θα λειτουργούσαν με καθαρό πάθος για την έρευνα και ότι οι νέες, κι ίσως πρωτοποριακές ιδέες, θα διερευνώνταν με ακαδημαϊκή περιέργεια χρησιμοποιώντας αντικειμενικά κριτήρια και κατόπιν είτε θα επιβεβαιώνονταν είτε θα απορρίπτονταν.
Παραταύτα, πολλές θεραπευτικές προσεγγίσεις από τον τομέα της φυσικοπαθητικής (θεραπείας με φυσικό τρόπο, που υποστηρίζει την ολιστική δομή του ανθρώπου και την ικανότητά του να αυτοθεραπεύεται) φαίνεται να αγνοούνται παντελώς. Δεν γίνεται καμία παρατήρηση των θετικών εμπειριών από την πραγματική εφαρμογή τους, ειδικά αν οι ιδέες πάνω στις οποίες βασίζονται δεν ταιριάζουν μέσα στην επικρατούσα (αλλά απαρχαιωμένη) άποψη του κόσμου. Και φυσικά ούτε συζήτηση για τη διεξαγωγή μαθημάτων πάνω σε αυτές τις μεθόδους μέσα στα πανεπιστήμια.
Η έρευνα κοστίζει πολλά χρήματα. Οι φαρμακευτικές εταιρείες επενδύουν εκατομμύρια στην έρευνα και σε μελέτες που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα νέων φαρμάκων. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δεν έχουν τους απαραίτητους πόρους για κάτι τέτοιο. Τα τελευταία χρόνια ο νόμος απαιτεί την ανανέωση των αδειών για πολλά φάρμακα και την διερεύνηση της αποτελεσματικότητάς τους μέσα από νέες μελέτες. Ως αποτέλεσμα, πολλά δοκιμασμένα και καλά φυσικά σκευάσματα αποσύρθηκαν από την αγορά γιατί οι περισσότερες εταιρείες δεν είχαν τα απαιτούμενα ποσά.
Ποιός διεξάγει έρευνες πάνω στο βιοσυντονισμό τώρα;
Πάνω από όλα οι ενθουσιώδεις θεραπευτές, οι οποίοι γίνονται μάρτυρες της αποτελεσματικής θεραπείας στα ιατρεία τους και που με ιδεαλισμό και ζήλο καταγράφουν τα περιστατικά. Εξατομικευμένες αναφορές περιστατικών δεν αποτελούν, σε καμιά περίπτωση, βάσιμη επιστημονική απόδειξη. Παραταύτα, δεν μπορούν να αγνοηθούν εύκολα εκατοντάδες και χιλιάδες εξατομικευμένων αναφορών.
Το 2005 διεξήχθει μια έρευνα, στην οποία πήραν μέρος 538 γιατροί και θεραπευτές, οι οποίοι εφαρμόζουν τη μέθοδο του βιοσυντονισμού με τη συσκευή Bicom στα ιατρεία τους. Συμπεριλήφθησαν 684.366 ασθενείς, των οποίων τα θεραπευτικά αποτελέσματα αξιολογήθηκαν. Το 50,5% από αυτούς δεν είχαν πλέον συμπτώματα, το 31% ανέφερε σημαντική και το 11,7% μικρή βελτίωση. Μόνο το 5,8% των περιστατικών δεν δήλωσε καμία βελτίωση ενώ το 1,0% ανέφερε επιδείνωση. Το 46% από 241.664 ασθενείς, οι οποίοι είχαν ακολουθήσει ολοκληρωμένη αγωγή με τη συμβατική ιατρική, δήλωσαν πλήρη ίαση. Σημαντική βελτίωση ανέφερε το 34% από αυτούς και μικρή βελτίωση το 13,1%. Μόνο το 6,2% των ασθενών δεν βρήκε καμία ανακούφιση.
Ο Dr. Rummel καθιέρωσε μια κοινότητα μέσα στην οποία όλοι οι θεραπευτές εφαρμόζουν στους ασθενείς τους το δικό του πρωτόκολλο θεραπείας αλλεργιών. Αυτό έχει αποδώσει πάνω από 20.000 θετικές καταγραφές περιστατικών. Αυτοί είναι αριθμοί που δεν μπορούν να αγνοηθούν από τη συμβατική ιατρική.
Ορισμένοι γιατροί διεξήγαγαν μελέτες αποτελεσματικότητας, ρωτώντας τους ασθενείς που είχαν ακολουθήσει θεραπεία βιοσυντονισμού και κατόπιν ανέλυσαν τα αποτελέσματα στατιστικά. Τα νοσοκομεία, τουλάχιστον στην Ευρώπη, έχουν δηλώσει ότι δεν μπορούν να διεξάγουν τέτοιου είδους έρευνες. Στην Κίνα όμως το έκαναν.
Ακούγεται σαν παρωδία της ιστορίας της ιατρικής. Μια μέθοδος που έχει ανακαλυφθεί στην Γερμανία, και η οποία βασίζεται, τουλάχιστον εν μέρει, στις διδαχές της Κινέζικης Ιατρικής, με ιστορία χιλιάδων χρόνων. Κι ενώ αυτή η μέθοδος περνάει απαρατήρητη στην Γερμανία, εξάγεται στην Κίνα, όπου την εφαρμόζουν με ενθουσιασμό και διενεργούν επιστημονικές μελέτες μέσα στα νοσοκομεία. Αυτές, με τη σειρά τους, μπορούν να βοηθήσουν τη μέθοδο στην αναγνώρισή της στην Γερμανία και τα άλλα κράτη. Ένα θετικό αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης…
Στην Κίνα δεν υπάρχουν ακόμα ιδιωτικά ιατρεία. Οι μερικές εκατοντάδες συσκευές Bicom που υπάρχουν στην Κίνα βρίσκονται αποκλειστικά μέσα στα μοντέρνα νοσοκομεία, όπου η μόνη άλλη μέθοδος που εφαρμόζεται είναι η συμβατική δυτική ιατρική. Οι Κινέζοι είναι πραγματισμές και δείχνουν ενδιαφέρον για κάθε συσκευή που κατασκευάζεται στην Γερμανία. Επίσης, είναι πρόθυμοι στο να τη δοκιμάσουν. Δεν έμειναν όμως στην απλή δοκιμή, αλλά προχώρησαν στην διεξαγωγή επιστημονικών μελετών.
Συγκριτικά με την Ευρώπη, υπάρχουν κάποια πλεονεκτήματα στην Κίνα. Ενώ μισθοί είναι ακόμα χαμηλοί, υπάρχουν επαρκή κεφάλαια όπως και επαρκής αριθμός ασθενών. Σε ένα μεγάλο νοσοκομείο της πόλης Xian ο βιοσυντονισμός είναι ξεχωριστό τμήμα και το προσωπικό εφαρμόζει τη μέθοδο του βιοσυντονισμού στη θεραπεία των ασθενών. Όλες οι εφαρμογές και τα αποτελέσματα καταγράφονται σχολαστικά. Αυτές είναι προφανώς ιδανικές συνθήκες για τη διεξαγωγή μελετών πάνω σε σχετικά μεγάλες ομάδες ασθενών.
Στην Ευρώπη η επιστημονική έρευνα πάνω στο θέμα του βιοσυντονισμού έχει, μεταξύ άλλων, διεξαχθεί και στα εργαστήρια. Τα πειράματα σε αυτήν την περίπτωση έγιναν πάνω σε θρεπτικά διαλύματα, κυτταρικές καλλιέργειες, δείγματα αίματος, έντομα, ποντίκια και γυρίνους. Ο στόχος ήταν να αποδειχθεί ότι η συσκευή βιοσυντονισμού Bicom μπορεί πράγματι να παράγει ταλαντώσεις, οι οποίες έχουν επίδραση πάνω σε βιολογικά συστήματα εκτός του ανθρώπινου οργανισμού. Περιγράφονται ως μελέτες δοκιμαστικού σωλήνα (in vitro) και πειράματα σε ζώα.
Ο σκοπός μιας επιστημονικής μελέτης είναι να παρουσιάσει την αλήθεια. Έτσι τα ευρήματα όλων των μελετών πάνω στο ίδιο θέμα θα έπρεπε να παρουσιάζουν τα ίδια αποτελέσματα. Η πραγματικότητα είναι εντούτοις λίγο διαφορετική. Υπάρχουν δημοσιευμένες μελέτες που έχουν αποδείξει ένα γεγονός και δύο χρόνια αργότερα βγαίνουν μελέτες που ισχυρίζονται ακριβώς το αντίθετο. Ποιός έχει δίκιο σε αυτήν την περίπτωση; Αναλογιστείτε την φυσιολογική τιμή μέτρησης της χοληστερόλης. Οι συστάσεις σχετικά με αυτό αλλάζουν κάθε χρόνο. Είχαν όλες αυτές οι μελέτες το ίδιο επίπεδο ή κάποιες ήταν καλές και άλλες όχι τόσο καλές; Ποιός ανακάλυψε την αλήθεια, ή καλύτερα, πόσο υψηλή είναι η πιθανότητα ότι η έρευνα έφτασε το δυνατότερο πιθανό κοντά στην αλήθεια;
Πριν μερικά χρόνια ο Αμερικανικός Καρδιολογικός Σύλλογος (American Heart Association) αναζήτησε μια λύση για το πρόβλημα. Εισήχθη έτσι ένα σύστημα ταξινόμησης των επιστημονικών μελετών σύμφωνα με το Επίπεδο Απόδειξης. Το σύστημα αυτό έχει 8 επίπεδα, τα οποία αξιολογούν την ποιότητα των αποδείξεων μια μελέτης. Κι έτσι, το επίπεδο απόδειξης 1 αναφέρεται σε μελέτες που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιπροσωπεύουν την αλήθεια που ισχυρίζονται. Είναι ισοδύναμο με μελέτες που έχουν το υψηλότερο επιστημονικό πρότυπο και θεωρούνται ως πειστήρια. Περιλαμβάνονται εδώ οι στατιστικά σημαντικές, τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες διπλές τυφλές μελέτες ή οι μεταναλύσεις που περιγράφτηκαν νωρίτερα. Στο επίπεδο 8 η πιθανότητα ότι το αποτέλεσμα είναι σωστό είναι ακόμα υπό σοβαρή συζήτηση. Αυτή η ομάδα συμπεριλαμβάνει λογικά συμπεράσματα. Όλες οι άλλες μορφές μελετών βρίσκονται μεταξύ των επιπέδων 2 και 7.
| Επίπεδο 1 | Στατιστικά σημαντικές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες ή μεταναλύσεις με στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα | Μεταναλύσεις πολλαπλών τυχαιοποιημένων μελετών με ομοιογενή και στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα από τη θεραπεία ή με ετερογενή αποτελέσματα, τα οποία είναι παραταύτα, στο σύνολο, στατιστικά σημαντικά |
| Επίπεδο 2 | Μη σημαντικές στατιστικά τυχαιοποημένες ελεγχόμενες μελέτες ή μεταναλύσεις, μη σημαντικές στατιστικά μεταναλύσεις ασυνεπών τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών | Μεταναλύσεις πολλαπλών τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών με συνεπή αποτελέσματα από τη θεραπεία σε εξατομικευμένες μελέτες, οι οποίες όμως δεν είναι στατιστικά σημαντικές. Μεταναλύσεις πολλαπλών τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών με ετερογενή αποτελέσματα από τη θεραπεία, τα οποία δεν είναι σημαντικά στατιστικά |
| Επίπεδο 3 | Προσδοκώμενες, ελεγχόμενες, αλλά όχι τυχαιοποιημένες μελέτες σε ομάδες | Προσδοκώμενες μελέτες σε ομάδα ασθενών, που δεν είναι τυχαιοποιημένες όσον αφορά την παρέμβαση. Οι ερευνητές συνήθως προσπαθούν να έχουν ταυτόχρονα μια ομάδα ελέγχου ή μια ομάδα σύγκρισης |
| Επίπεδο 4 | Ιστορικές, όχι τυχαιοποιημένες μελέτες κοόρτης ή ελέγχου περιστατικών (μελέτη ασθενών-μαρτύρων, case control) | Ιστορικές, μη τυχαιοποιημένες μελέτες ομάδων. Αναδρομικές μελέτες ή μελέτες παρατήρησης. Οι ερευνητές προσπαθούν να έχουν ταυτόχρονα μια ομάδα ελέγχου ή σύγκρισης |
| Επίπεδο 5 | Περιπτωσιολογικές ανθρώπινες μελέτες | Μελέτες στις οποίες οι ασθενείς συμπεριλαμβάνονται είτε προοπτικά είτε αναδρομικά σε διαδοχική σειρά και παρατηρούνται τα αποτελέσματα μιας παρέμβασης. Δεν υπάρχει ομάδα ελέγχου |
| Επίπεδο 6 | Μελέτες που συμπεριλαμβάνουν πειράματα σε ζώα ή μηχανικά μοντέλα | Πειράματα σε ζώα ή μηχανικά μοντέλα |
| Επίπεδο 7 | Λογικές παρεκτάσεις από ήδη υπάρχοντα στοιχεία. Οιονεί πειράματα | Λογικές παρεκτάσεις από οιονεί πειράματα ή από υπάρχοντα στοιχεία, που έχουν συλλεχθεί για άλλους σκοπούς |
| Επίπεδο 8 | Λογική υπόθεση (γενική πεποίθηση), ιστορική αποδοχή ως συνήθης πρακτική | Η πρακτική συμφωνεί με τη γενική αίσθηση ή έχει φαινομενική εγκυρότητα. Εκδίδονται ως πάγια πρακτική πριν την απαίτηση για επιστημονικά επικυρωμένες συστάσεις. Χωρίς νέα επιστημονικά ευρήματα που να υποστηρίζουν μια αλλαγή. Χωρίς ένδειξη αρνητικού αποτελέσματος |
Πίνακας σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Καρδιολογικό Σύλλογο, τροποποιημένος από τον W.F. Dick: Ιατρική επειγόντων περιστατικών βασισμένη σε ενδείξεις (Evidence based emergency medicine), Anaesthetist 47, 957, 1998, Κυκλοφορία 102:1-4, 2000.
Για χρόνια οι γιατροί στα ιατρεία και τα νοσοκομεία καλούνται να ακολουθούν ιατρικές μεθόδους βασισμένες σε αποδείξεις. Γεγονός που σημαίνει ότι μόνο μέθοδοι και φάρμακα για τα οποία υπάρχουν μελέτες με επίπεδο απόδειξης 1 και 2. Αυτό περιορίζει σημαντικά την ελευθερία του γιατρού να επιλέξει τη θεραπεία και να εργαστεί σύμφωνα με τις θεραπευτικές του εμπειρίες.